Luoghi | Testi

Luoghi

Bergamo, Biblioteca civica Angelo Mai [I-BGc]

MIA, 1252 [ex Terminazioni 1579-1488] | ed. Scotti 1901: 158-160.
19 mag 1483 | txt | Chiamato come mestro di cappella, il padre è detto "quondam"
5 mar 1484 | txt | Nuova pedaliera (cit. atto 27 ott 1483) | FG assente | detto "Lanfranchinus de Lemen" ma friaintendendo l'atto precedente (è il padre di Almenno) | ed. anche in Cremascoli 1951: 72

MAB 21 | Liber primus musices practicabilis (= Gaffurio 1496, libro I) + altri testi di Gaffurio, ms. copiato nel 1487 da Alessandro Assolari | L'aspetto insolito è che questa copia sembrerebbe realizzata nove anni prima della stampa | cfr. Cremascoli 1951: 69 | RISM B/iii | Rusconi 1999

Bologna, Museo della Musica [I-Bc]

A.69 | Tractatus practicabilium proportionum | ms. 1482 | prima stesura del II libro della Practica
A.71 | Theoricum opus | ms. post 1484 | copia di Gaffurio 1480
A.80 | Ramis de Pareja, De musica tractatus (Bologna 1482) | copia annotata da FG
A.90 | Micrologus vulgaris cantus plani (1482) | ms.
B.106 | copia del Vat 5318 compilata nel 1774 | Gaspari 1868: 23
B.107 | [lettere di Spataro e altri]

Cambridge ma, Harvard University, Houghton Library [US-CAh]

Mus 142 | | Musices practicabilis libellum | 1480 | prima stesura del II libro della Practica | "Liber p[resby]teri pauli de graecis lauden[sis] e[m]ptus, 1480"

Inc 6404 (? Palisca 1985: 168 n. 15 lo dice disperso) | Stampa fiorentina dell'opera di Platone, tradotta da Ficino | annotazioni e colophon di possesso di FG | Kinkeldey 1947

Dresden, Sächsische Landesbibliothek [D-Dl]

Ink. 2426 | Stampa su pergamena della I ed. della Practica (1496) con decorazioni a mano |immagini di liber I | liber II

Lodi, Archivio storico civico [I-LOa]

Incoronata, Liber seu quinternus (S.2.1, reg. 1)
– c. 2v | vendita dei libri di FG da parte di Alberto Barsano | Cremascoli 1951: 118-119
– c. 33v | 5 dicembre 1518 | FG è detto "Lanfranco" (o Lanfranchino?)
– c. 67r | 8 set 1520 | chiede che l'allievo Vincenzo Frigerio sia ammesso fra i cantori dell'Incoronata | trascritta in Cremascoli 1951: 128.
– c. 99v | 22 lug 1522 | Frigerio è nominato cantore | trascritta in Cremascoli 1951: 128.

Lodi, Biblioteca comunale [I-LOcl]

Autografi, 14 | 22 ago 1520 | Richiesta di raccomandazione di FG per Vincenzo Frigerio indirizzata a Luigi Bononi | trascritta in Cremascoli 1951: 127, immagine 144 (la dice di grafia affaticata)

Autografi, 23 | 4 ott 1520 | idem. ultima lettera di FG | trascritta in Cremascoli 1951: 128.

??? | Stampa di Vegio 1497 (non registrata in SBN) con annotazioni tratte dalle memorie del notaio lodigiano Francesco Quinterio.

Inc.68 | Stampa su carta della I ed. (1496) della Practica

Inc.69 | Stampa su pergamena della I ed. (1496) della Practica con decorazioni a mano [altra copia su carta senza decorazioni: Inc.68], ed ex libris di FG. Lasciato all'Incoronata per testamento (1522), ora alla Comunale (non in SBN né Rism) | "Cum celeberrimus vir Franchinus Gafurius Beate Virginis Coronatae laude libors suos decedens legaverit piblicae utilitati exibendos, comque iis iam antiquatis et vetusto exortatis caractere nemo prorsus utetur, nobiles administri redditum ipsius Beatae Virginis, abdicatis reliquis, hoc cum nonnullis aliis de musica opusculis ab eodem Franchino compositis, in auctoris obsequium servari in Biblioteca PP. Congregationis Sancti Philippi Nerii curaverit. Anno MDCXCIV pridie nona decembris" | Allegata inoltre lettera di ringraziamento del veneto Marco Sanudo (cugino di Marin Sanudo) [riprodotta in Oldrini 1883: 54 e Agnelli 1897: 106] da cui si desume che il libro (non quest'esemplare) fu donato da FG con tanto di lettera d'accompagnamento (14 dic 1496 [xix kalendas ianuarii]), poi pubblicata in Filippineo 1521 e riprodotta in Cremascoli 1951: 95

XXVII.21 | Stampa di Filelfo 1481 (non in SBN) con annotazioni di FG | cfr. Cremascoli 1951: 83-84 e 118

XXVII.51, 68, XXXV.A1, A3, A4, A5 | libri con ex libri di FG venuti in possesso del prete Alberto Barsano che li vendette all'Incoronata nel 1528 [cfr. I-LOa] per ricostruire la biblioca di FG | Cremascoli 1951: 118-119

XXVIII.A.8 | ms. dell'Harmonica di Bryennios fatta tradurre da FG (copia da precedente trad. in I-Ma) | Alessandri-Mayr 1875: 76

XXVIII.A.9 e altra scheda | ms. del suo De harmonia (1518) | immagini in Malaguzzi 1923: 193 e 217 e Cremascoli 1951: 41 | già di Gaffurio (con annotazioni autografe), Incoronata di Lodi (1518), Congregazione Filippo Neri di Lodi (1694), Biblioteca Comunale (1810) | Bibl. Mazzatinti 1892: 113 | Cremascoli 1951: 89 | Palisca 1985: 201

XXVIII.A.11 | Maffeo Vegio, composizioni poetiche | ms. Pantarotto 2012: 115

Lodi, Museo civico

[ritratto di Gaffurio] ripr. Malaguzzi 1923: 206 | Cremascoli 1951: 40

Lodi, Biblioteca del Seminario vescovile [I-LOs]

Panzetti 2.1 e 2.2 (2 voll.) | copia di don Luigi Salamina (1955) della Practica

Lodi, Biblioteca privata Andrea Timolati [dispersa?]

Qui si conservavano una Theorica e una Practica, entrambe in pergamena, più un altro trattato ms. di contrappunto non identificato | Castelli Dionigi 1884: 145

London, British Library [GB-Lbl]

Hirsch IV.1441 | Theoriae Musicae Tractatus | Ferrara 1749 (ante 1780) | f. 2v, miniatura con ritratto + stemma della famiglia Guevara di Napoli (dedicatario Antonio de Guevara di Potenza) | probabile stesura ms. di Gaffurio 1480 | già della collezione Hirsch [Hirsch 1947: iv, n. 1141] poi acquistato nel 1947 dalla British Library [Willets 1970: 91].

Harley 3306 | Tolomeo, De harmonia | ms. autografo

Los Angeles, UCLA Library, Elmer Belt Library of Vinciana [US-LA]

A1.P74v 1491 + ML171 .G12a | Plutarco, Vite (1491) + Gaffurio, Angelicum e De harmonia | originariamente legati insieme, poi separato il Plutarco | note di possesso di FG | Steinitz 1952 | Ciceri 1952/b

Lyon, Bibliotèque Municipale [F-LYm]

Ms. PA 47 | ms. autografo? del De harmonia | 1500 | 52 cc. | immagini | già di Jafroy Carles (1460-1516), poi Olivier Carles (suo figlio) | Jafroy (Jaufred, Geoffroy) Carles dopo aver studiato nelle università di Torino, Pavia e Bologna, diviene consigliere e poi presidente del parlamento di Grenoble. Nel 1499, dopo la conquista francese del Milanese, diventa presidente del nuovo Senato di Milano, patrocinando la vita culturale e artistica della città. Il ms. (apparentemente donatgli da Gaffurio al fine di una pubblicazione) fu poi ereditato dal nipote Olivier Carles, come rivela l'ex libris: «Hunc mihi possideo Carolo iure libellum hunc mihi repertum reddere, queso, velis id tu effacies, inplebitur hanphora vino et bibitum venies, et mihi gratus eris. Olivarius Carolus» [Questo libro è mio di diritto. Se tu lo trovassi ti prego di rendermelo: ti farò riempire un'anfora di vino che ti berrai alla mia salute. Olivier Carles]. — Bibl.: Agnelli 1922: 118, Pellegrin 1964, Hobson 1999 | Il ms. recava in origine una dedica a Bonifacio Simonetta poi cancellata [Caretta 1951: 13-18] | La dedica a Jafroy Carles è in Pellegrin 1964: 322 | La stampa, entrati i francesi a Milano, sarà poi dedicata a Jean Grolier de Servières (un'altra copia ms. di sua proprietà è a Vienna) con dedica riprodotta in Cremascoli 1951: 113 | Palisca 1985: 202

Milano, Archivio della Fabbrica del Duomo [I-Mfd]

Annali | Ordinazioni | Mandati:
27 mar 1484 | txt | primo stipendio a FG | Sartori 1953/b: 18
27 apr 1484 | txt | compiti e salario | ed. in Annali 1885: iii.22 | Cesari 1922: 22 | Ciceri 1952
24 mar 1484 | TXT | compenso per il copista Giovanpietro Pozzobonelli | Sartori 1953/b: 20
14 apr 1487 | stipendio e obbligo di cantare | Sartori 1953/b: 18
29 dic 1488 | stipendio | ed. in Annali 1885: iii.44
31 gen 1489 | il notator riceve un terzo della muta comminata ai cantori assenti | Sartori 1953/b: 16
19 ott, 2 nov, 24 nov, 8 dic 1489 | TXT | compenso per il copista Giovanpietro Pozzobonelli | Sartori 1953/b: 20
19 apr 1490 | FG preleva a Mantova Luca Paperio | ed. in Annali 1885: iii.55
30 apr 1490 | txt | sempre sul viaggio a mantova | Sartori 1953/b: 18
28 mag 1490 | txt | acquisto libri di musica | Ciceri 1952: 29 | Sartori 1953/b: 20
1 ago 1492 | stipendio, qui è detto per la prima volta "musicae professor" | Sartori 1953/b: 18
13 apr 1492 | txt | acquisto libri di musica | Ciceri 1952: 29 | Sartori 1953/b: 20
11 mag 1493 | stipendio | Sartori 1953/b: 18
16 ott 1653 | TXT | seconda riforma della cappella musicale | Sartori 1953/b: 16
8 giu 1504 | stipendio | Sartori 1953/b: 18
8 ago 1504 | txt | pueri cantores | Ciceri 1952: 29
8 ago 1504 (alter) | txt | alle terme con Scipione Barbavara | Sartori 1953/b: 20
23 ott 1505 | txt | pueri cantores | Ciceri 1952: 30
5 apr 1506 | txt | cappella di Varese | Ciceri 1952: 32 | Sartori 1953/b: 20
1 aprile 1507 | txt | cappella di Varese | Sartori 1953/b: 20
3 dic 1507 | txt | cappella di Varese | Sartori 1953/b: 20 |
7 ago 1511 | txt | Ambrogio, fratello di FG, vende tela al Duomo | Sartori 1953/b: 20
14 gen 1513 | stipendio e obbligo di cantare | Sartori 1953/b: 18
8 giu 1517 | TXT | sospensione stipendio per causa non chiara | Sartori 1953/b: 16
3 lug 1522 | txt | morte di FG | Ciceri 1952: 32

Libri mastri, varie orginazioni relative allo stipendio di FG | Fano 1953: 229-236
1523 | txt | credito del fu FG dai mipoti Inzago | Fano 1953: 237

Libroni:
1 | DIAMM | facs. Brown 1987
2 | DIAMM | facs. Brown 1987
3 | DIAMM | facs. Brown 1987
4 (bruciato) | DIAMM | facs. Ciceri-Migliavacca 1968
– compensi per il copista Giovanpietro Pozzobonelli | Sartori 1953/b: 20

Milano, Archivio di Stato [I-Mas]

Autografi, 94.33 | 12 documenti: 1. Note biografiche, 2. Relazione su un manoscritto, 3-6. Quattro lettere (15 set 1474, 22 apr 1495, 9 ott e 10 dic 1497), 7-12. Sei copie di docc. fatte da Ludovico Corio.
1 set 1494 (non 1474) | lett. di Antiquario | Appunti 1894 | ripr. Cremascoli 1951: 98
22 apr 1495 | autografo | lettera al duca circa incarico a Milano | ripr. Motta 1887: 549 | cit. Cesari 1922: 24 | immagine Malaguzzi 1923: 210 | ripr. Cremascoli 1951: 99
9 ott 1497 | lett. della cancell. a Roma su benefici per FG | cit. in Motta 1887: 549 | cit. Cremascoli 1951: 100
10 dic 1497 | lett. di Antiquario d'intercessione (FG si dice rettore di S. Marcellino) | ripr. Motta 1887: 550 n. 1 | cit. Cesari 1922: 24 | ripr. Cremascoli 1951: 100

Necrologi | 24 giu 1522 | attestato di morte di FG firmato da Oldrato Martignoni | Motta 1888: 121 | Motta 1891: 265

Notarile:
notaio Giovanni Donato Bossi, atto del 3 lug 1500: nomina di Domenico del Becho «clericum novariensem» e Bartolomeo de Septara suoi procuratori «in quadam causa questionis seu litte eoram Venerabile domino vicario archiepiscopali Mediolani» | Bondioli 1953: 22-23

notaio Boniforte Gira | 25 atti in cui compare FG | Bondioli 1953
1512: 24 gen | 15 mag | 1513: 22 giu | 30 lug | 6-19 ago | 14 dic | 1514: 11 gen | 18 feb | 6 mar | 26 apr | 3 lug | 1516: 20 giu | 25 giu | 1518: 18 mag | | 1520: 2 ago | 13 mar | 17 apr | 1521: 14 gen | 5-8 mar
– nell'atto 13 mar 1520 (compromesso tra i de Inzago e de Amatis davanti al giudice Nicolao de Bilijs) vi è una supplica autografa di FG

Panigarola Statuti, Reg. 25 (GG), f. 812. (6 feb 1512) | FG tutore di dei nipoti Inzago (Antonio e Giovanni Ambrogio) | Motta 1887: 550 n. 1 | Bondioli 1953: 20

Pergamene, cart. 312, n. 158 | 1173 | citati Arialdo e Guglielmo Gaffori | Muratori 1741: iv, 271 | cfr. Giulini 1760: vi, 441 (rist. 1855: ii, 774)

Milano, Biblioteca Ambrosiana [I-Ma]

H 233 inf. | ms. autografo (1434) di Giorgio Anselmi, De harmonia con ex libris di FG (cfr. Cremascoli 1951: 89) | ed. mod. Massera 1961

H 165 inf. | ms. di Johannes de Muris, Theorica (sintesi), prefazione e annotazioni (= Glossemata)

Pergamena 1122 | 12 lug 1496 | Concessione di Galeazzo Maria Sforza per affittare la casa pertinenziale a S. Marcellino | Motta 1907: 106

GEN.A.LOD.1 | copia di Molossi 1774 con annotazioni di Girolamo Astorri su FG (cfr. Lodi 1474 e Lettere 1517)

Milano, Biblioteca Trivulziana [I-Mt]

Cod. Triv. 173-174 [ms. non presente fra quelli in I-Mt, cit. in Porro 1884: 260] Rotulus salariatorum dei professori dell’Università di Pavia | compare anche FG | ed. in Porro 1878

Arch. D.475 | Programma del concerto per l'undicesimo centenario dell'Università di Pavia (Pavia, Basilica di San Michele, 21 maggio 1925) in presenza del re Emanuele iii (Cantores Varesini, diretti da Romeo Bartoli) + invito personale a Cesare Manaresi | Il concerto fu organizzato dal circolo culturale Globus Gaffurianus Papiensis (1910-1940) fondato da Augusto Vivanti (documenti sul circolo sono a Pavia, IPSRES, fondo Vivanti)

Milano, eredi Lalatta

[olim Sola-Cabiati, non segnato] cod. di ca 50 cc. in cui FG copia l'Ars mensurabilis di Francone (cc. 3r-8v) e i due tratti di Marchetto, Lucidarium e Pomerium (cc. 15r-38r) | Leitmer 2005: 34 — A c. 31r "scriptum per me fratrem [poi corretto in presbyterum] Franchinum Gafforum in monasterio Sancti Petri in Laude, 1473, 16 septembris" | Cremascoli 1951: 48 — Notiz. sul ms. in Casati 1884: 59 | Cremascoli 1951: 53 n. 8 | Pantarotto 2012: 114 n. 1

Montecassino [I-MC]

Ms 871 | c. 42r: Gaffurio, Christe redemptor omnium ex patre, per le celebrazioni del Natale | ed. Pope 1978: 285-286
Ms 871 | c. 44v: Gaffurio, Hostis Herodis impie, per l’Epifania | ed. Pope 1978: 295-296 | Atlas 1985: 206-208

Napoli, Biblioteca Nazionale [I-Nn]

VIII D 11 | ms. del De harmonia | ca. 1500, 70 cc. | Palisca 1985: 202

Paris, Bibliothèque Nationale [F-Pn]

Lat. 7208 | ms. del De Harmonia | ca. 1500, 108 cc. | già di Nicolò Leoniceno [microfilm in Durham, University of New Hampshire] | Palisca 1985: 118 e 201

Parma, Biblioteca Nazionale Palatina [I-PAp]

Parmense 1158 | Composizioni profane di FG + Tractatus brevis cantus plani + Extractus parvus musicae [ed. digitale] | Cesari 1911: 18-19 | Cesari 1922: 23 | Malaguzzi 1923: 208 | Vittorelli 2014: 11ss

Pesaro, Biblioteca Oliveriana [I-PESo]

Ms. 83 | Copia della Practica realizzata da Benedetto Benedettini di Buncio nel 1503 dall'ed. Brescia 1502 — Bibl. Paolone 1942: 195 | Cremascoli 1951: 69

Roma, Biblioteca Vaticana [I-Rvat]

Vat. Lat. 5318 | [lettere di musicisti (Spataro) | copia in I-Bc | indice Casimiri 1939 | ed. Blackburn 1991
228r-229v | 27 nov 1531 | lettera di Spataro a Pietro Aron n. 47 in cui si lamenta della copia di Ramis annotata da FG | Wolf 1901: ix

Tremezzo, Bibl. Sola-Cabiati [I-TRE]

v. Milano, eredi Lalatta

Venezia, Biblioteca Nazionale Marciana [I-Vnm]

XIV 246 (4683), c. 8r | lettera di FG a Filippino Bononi | Kristeller 1997, II (1967): 249

Verona, Biblioteca Capitolare [I-VEcap]

CCXL 201 | ff. 1-37v: trad. (1494) di Giovanni Burana del De musica di Aristide Quintiliano | ff. 37v-44v: trad. Brevis musicae tractatus (Bacchio?) | ff. 48r-119r: trad. Manuel Bryennios, Harmonia Bettinelli 1775 ii.184 | Jonker 1970:22

Wien , Österreichische Nationalbibliothek [A-Wn]

Ser. nov. 12745 | ms. del De harmonia | 1507, 69 cc. | già di Jean Grolier (1497-1565); prince De Ligne; Fideikomiß-Bibliothek (ca. 1810) | Bibl.: Unterkirchner 1950 | Ruini 2001: 355 | Palisca 1985: 202


Testi

1483
19 mag | I-BGc | Chiamato a Bergamo

Prefati domini sindici nomine fabrice Sancte Marie parte una et Venerabilis d. presbiter Franchinus fil. quondam Betini de Gaforis de Lemen ex alia convenerunt. Invicem hoc modo videlicet quod ipse presbiter Franchinus debeat esse Capellanus ecclesie Sancte Marie per annum et ultra ad beneplacitum utriusque partis et celebrare Missam et divina officia in ipsa ecclesia prout faciunt et facere debent alii Capelani (omni die). Et de cantare in cantu firmo et figurato prout occurrent solemnitates. Et docere omnes clerichos salariatos in ipsa ecclesia cantum firmum et figuratum dato posse ipsius presbiteri Franchini sine salario aliquo.
Et sindici predicti teneantur dare ipsi presbitero Franchino cameram lectum et copertam et alia utensilia prout habent alii Capelani, et libras centum imper. et somas duas furmenti et carrum unum vini omni anno videlicet ratam omni mense. Et canepam cum vasibus in qua tenere possit vinum. Et in casu quo conduxerit unum sufficientem clerichum aptum in cantu figurato tunc prefati d. sindici poterunt cum ipso clericho convenire quod ipse tallis clerichus debeat servire ipsi presbitero Franchino et habere debeat salarium quod ei promittent. Si vero cu meo convenire non poterunt eo casu sindici predicti debent asignre et dare unum clerichum ipsi presbitero Franchino qui eidem serviat in domo et in civitate.Et incipiat salarium quando reversus fuerit; qui asserit reverti circa festum Corporis Christi.

Nota di Mazzi: Ho data per intero la trascrizione di questo importantissimo atto, che riguarda Franchino Gaffuri allora già celebre. Non è detto di Lodi, ma de Lemen, cioè di Almenno o di Almè. In questo documento è racchiusa una pagina di storia del grande musicista, e prego l’egregio signor barone Scotti a volerla conservare come storia anche della Cappella di S. Maria. Venne il Gaffuri? Il Mayr (Biografia di Artisti Musicali, p. 67) dice che fu qui nel 1475, e che ai 22 gennaio 1483 passò a Milano invitatovi dal Capitolo di quella Metropolitana. Ma come va, che al 19 maggio accetta di insegnare canto a Bergamo? Lasciamo intanto queste questioni, e stiamo al fatto più saliente.

1484
27 mar | I-Mfd | Primo stipendio

1484 die martii XXVII aprilis: domino presbitero Franchino de Gafuris de Laude, magistro biscantandi et docendi biscantari pueris in Campo Santco ellecto et deputato per dominos deputatos cum mensuali salario florinorum quinque ut patet ex ordinatione facta per ipsos dominos deputatos die jovis XXII aprilis anni presentis. Et hi sunt pro mensibus duobus proxime preteritis videlicet februarii et martii in summa libr. sedecim impr.

5 mar | I-BGc | Pedaliera e assenza

Ibi ven. dominus Simon de Brixianis Decretorum doctor prepositus et canonicus ecclesie maio-ris Pergami et Spectabilis et generosus d. Comes Benalius de Benaliis arbitri et arbitratores etc. ellecti per et inter sindicos Consorcii et fabrice Misericordie Pergami ex una parte et Babtistam de Martinengo organistam ex altera ad dicendum et pronunciandum de mercede danda ipsi Babtiste in aptando et concordando et manutenendo organum ecclesie Sancte Marie Maioris Pergami et prout plenius continetur in istrumento rogato per me notarum die 27 octobris 1483 una cum domino presbitero Lanfranchino de Lemen. Et prius per prefatos d. Arbitratores vissa commissione eis facta. Et visso et audito et habita informatione de laboribus dicti Babtiste in acordando et ordinando dicto organo. Et visa continencia compromissi in quo continetur se Babtistam promisisse mantenere ipsum organum per annos quinque continuos et dimittere il-lud bene concordatum et aptatum in fine dicti terminis. Et his omnibus et singullis diligenter in-spectis et examinatis Christi nomine invocato volentes dictam comissionem eis factam fuit debi-to terminare absente tamen ipso presbitero Lanfranchino in longinquis partibus dicunt pro-nunciant in hunc modum videlicet. Primo enim dicunt et pronunciant suprascriptum Baptistam aptasse et concordasse dictum organum bene et decenter iuxta promissionem per eum factam ut in compromisso continetur. Item cundamnant suprascriptam fabricam et sindicos dicte fabrice dare debere ipsi Babtiste pro eius rnercedes - ducatos duos auri etc. Item pronunciant suprascriptum Babtistam debere pulsare dictum organum per ann0s quinque proxime futuros post die XV aprilis proximo futurum. Et quod fabrica et sindici fa-brice debeant dare ipsi Baptiste pro eius mercede pulsandi dictum organum libr. XLVIII in anno et ad racionem anni. Item quod si ipsi Baptiste oporteret fieri expensam aliquam in manutenendo et concordando ipsum organum, quod ipsa fabrica teneatur solvere ipsam expensam ultra mercedem suam.

Nota di Scotti: Forse si tratta qui sopra (in aptando) dell’applicazione della pedaliera stata inventata nel 1470 dal tedesco Bernardo organista a Venezia

27 apr | I-Mfd | Primo mandato di pagamento

1484 die martii XXVII aprilis: domino presbitero Franchino de Gafuris de laude magistro biscantandi et docendi biscantari pueros in campo sancto ellecto et deputato per dominos Deputatos cum mensuali salario florinorum quinque ut patet ex ordinatione facta per ipsos dominos deputatos die jovis XXII aprilis anni presentis. Et hi sunt pro mensibus duobus proxime preteritis videlicet februarii et martii in summe libr. sedecim. impr.

1490
30 apr | I-Mfd | viaggio a Mantova

30 aprile 1490: Venerabili domino presbitero Franchino de Gaffuris magistro capelle bischantorum prefate ecclesie libras trigintaduas imperiales super ratione expensarum per eum fiendarum in eundo stando et redeundo a civitate Mantue pro sotiando mediolanum magistrum Lucam florentinum pro nonnullis negotiis importantibus prefate fabrice. De quibus libris trigintaduabus impr. reddat rationem. Item ut supra pro dando illi qui dediti ipsi domino Franchino equum ad vecturam pra eundo ut supra libras duas et soldum unum impr. pro parte solutionis dicti equi.

28 mag | I-Mfd | Pagamento per scrittura di quaderni di musica

venerdì 28 maggio 1490: Domino presbitero Franchino de Gaffuris magistro capelle bischantorum prefate maioris ecclesie super ratione crediti sui quod habet cum prefata fabrica occasione quaternorum nonnullorum a cantu et aliis diversis causis libras quatuordecim et soldos quatordecim et denarios quatuor impr.

1492
13 apr | I-Mfd | Pagamento per un corale con messe in canto

venerdì 13 aprile 1492: Venerabili domino presbitero Franchino de Gaffuris magistro capelle biscantorum prefate maioris ecclesie libr. 16 impr. super ratione expensarum per eum fiendarum in perfieri faciendo librum unum magnum missarum cantandarum figuratum in dieta capella biscantorum ad laudem et honorem prefate fabrice iuxta ordinationem in consilio prefate fabrice factam sub die 27 februarii proxime preteriti l. 16.

1504
8 ago | I-Mfd | Intervento di FG riguardanti la scuola dei pueri cantores

die jovis VIII Augusti. In sollita camera venerande fabrice Ecclesie Maioris Mediolani, facta prepositione prout etiam alias facta fuit quod dominus presbiter Hyeronimum de Vicomerchato hiis superioribus diebus pro preceptore puerorum gramatice biscantantium in prefata maiori ecclesia deputatus insuficiens esse videtur. Quapropter prefati domini deputati certiores reddere preoptantes attento quod ars musice absque gramatica haberi non potest. Auditaque relatione facta per Magnificos et prestantissimos dominos Jo. Jacobum Cribellum, et Jo. Antonium Bossium qui ipsum dominum presbiterum Hyeronimum examinarunt juxta commissionem eis in conscilio prefate fabrice factam eundem dominum Hyeronimum a dicto offitio removerunt et removent attentisque suffitientia prudentia et more honestate peritissimi magistri Lazari de Nigris ipsum elligerunt et deputarunt et elligunt et deputant pro magistro docendi dictos pueros gramaticam a kalendis presentis mensis augusti in antea cum salario et preheminentiis hactenus per halios preceptores percipi solitis.

8 ago | I-Mfd | alle terme con Scipione Barbavaria

die jovis VIII augusti 1504 – Insuper petente domino Ambrosio Pagano ex prefatis dominis deputatis licetinam venerabili domino presbitero Franchino rectori musice in prefata ecclesia maiori ut supra impartiri debere pro eundo ad balnea cum magnifico domino Sipione Barbavaria. Quapropter prefati domini deputati preditce requisitioni facte complacere volentes amplam licentiam prefato domino presbitero Franchino se absentandi ab urbe mediolani ut supra dederunt et dant hac tamen condictione et lege quod constituat virum probum loco sui qui offitium ipsum. exerceat usque ad eius redditum.

1505
23 ott | I-Mfd | Intervento di FG riguardanti la scuola dei pueri cantores

1505 die jovis XXIII octobris. Reverendus dominus Sebastianus Gilbertus vicarius archiepiscopalis mediolani necnon venerabiles domini J. Stephanus Otgiatus et Stephanus tonsus amdo in venerabili ecclesia Cathedrali mediolani ordinarii quibus per Consilium fabrice prefate maioris ecclesie ad supplicationem presbiteri Jo. Petri de Cabianis alias ex scolaribus cantoribus capelle prefate fabrice comissum fuit videndum intelligendum et cognoscendum ac refferendum an sit idoneus et suffitiens loco presbiteri Petri Vulpini contrabassi qui se a prefata capella cantorum absentavit. Audito ipso presbitero Jo. Petro Cabiano una cum venerabili domino presbitero Franchino Gaffuro capelle cantorum magistro ac eius rellationem de suffitientia et idoneitate iosius approbaverunt cognoveruntque esse sufficientem et idoneum et ita rettuierunt et refferunt iis consiliaribus prefate fabrice quibus attentis collegium prefate fabrice unanime eum in cantorem et pro cantore in locum predicti presbiteri Petri Vulpini per presentes ellegerunt et elligunt. Memorie postmodum recollentes prefati contrascripti dominum Matheum de Bilinzone alias nominatum approbatum et deputatum fuisse in cantorem et pro cantore prefate capelle Ioco Pauli Codam alias ex pueris biscantantibus in prefate capelle quia iam pluribus diebns elapsis religionem ut asseritur ingressus est de quibus manibus attestatur scriptum venerabilis domini presbiteri Franchini predicti in filo diverso rum infilatum. Necnon etiam recollentes Jo. Paulum Cabianum et Baptistam de Lena ambos simile approbatos et ut supra in cantores et pro cantoribus prefate capelle fuisse loco et scontro Jeronimi de Galis alias biscantatoris prefate capelle quem a consortio cantorum prefate capelle cassaverant et ex habundantia presentium vigore cassant et segregant ob eius vocis mutationem ex quo in concentu aliorum cantari minime convenire possit: Idcirco modo approbationem de eis factam pro ut supra conf1rmantes eos elligerunt et presentium tenore elligunt Joco modo et forma ipsis. Mandantque ipsos registrari debere iuxta solitum et in numero et lista aliorum puerorum biscantantium poni cum salariis infrascriptis… etc.
Audita postmodum propositione domini magistri Lazari Nigri gramatices professoris inter alia conquerentis pueros caternatim et indiscrete adesse quottidie a domino presbitero Franchino et a domino Alberto Sansone miti utpote qui sint supra triginta numero inhonesto (ut asseritur) et constat ex syngraphis seu listis a predictis domino presbitero Franchino et domino Alberto subscriptis et quod peius est ilios ipsos pueros baniiorum et laniorum esse filios, ac ex fere plebea natos et ob id honestis moribus ac discipline rebelles et indomitos quod non solum in dedecus contumeliam et laborem suum, sed et in maximum ipsius magistri detrimentum resultat quando propter hec et similia pueri honestiore loco nati melioribusque moribus imbuti perversorum comitia refugiunt. Quare prefatus magister Lazarus postulat et certum et honestum puerorum numerum prescribi et determinari et eiusmodi stipendium sibi in posterum deremi, ne hic honor in se a vobis humanissime collatus, onus dumtaxat esse videatur. Que si feceritis et pueri ipsi melius in doctrìna et moribus proficient et ipse magister familiam suam honestlus sustentabit. Questus est propterea dictus magister esse nonnullos Iapicidas ac lapicidarum filìos per scolam eius transeuntes. Amphoras et lebetes cum vino et cibarjs huc et illuc gestantes et pleraque alia insolenter facientes qui ipsius studia et lectiones turbant puerosque a Iitteris et ab intentione avocant. Unde prefati domini deputati providere volentes de· creverunt, ac decernunt ne quisquam Iapicidarum sepem seu vallum transire audeat neque dictum ullo modo turbare magistrum: neque eius discipulos infestare pariterque nec scolarium quisquam dictam sepem pretereat utque haditum habeat per tectorium seum cassinam. Et si quis buie ordinationi contrafertur illico sit et intelligatur cassus vigore presentis decreti. Committimusque dominis negociorum gestoribus ut presentem ordinationem observent et observari faciant ut iacet ad Iitteram. Cum diligenti contrafacientium inquisitione. Insuper ordinatum fuit et ita comittitur ut in sequenti Conscilio convocentur ipsi dominus presbiter Franchinus et dominus albertus ut digne provisio supra discipulorum honestum et certum numerum fieri possit: elligendo potius ex nobilioribus quam ex aliis ceteris partibus.

1506
5 apr | I-Mfd | Viaggio a Varese per istituire a S. Maria del Monte una cappella musicale

In consulta generalis Fabrice consilii camera congregatis Audito venerabili domino presbitero Franchino Gaffurro rectore ecclesie sancti Marcellini mediolani musices professore ac capelle cantorum ecclesie mediolani magistro Requirente licentiam se absentandi ab hac civitate Mediolani per menses sex proxime subsecuturos cause proficiscendi ad ecclesiam Intemerate Virginis Maria Montis pro instituenda instruendaque cantorum capella et autem in eius locum deputari potest Joh. Antonius Vergiatus qui non mediocris discipline in ipsa musices arte est. Prefati domini deputati qui nedum huic celleberrime ecclesie affecti sunt sed pro eorum innata devotione quod ad eius laudem devotionisque augumentum cessurum sit decreverunt requisitioni ipsius presbiteri Franchini annuere, et harum itaque serie amplam licentiam concedunt memorato domino presbitero Franchino ut possit cum eius pueris ad predictam ecclesiam Sancte Marie Montis ire et absens per menses quatuor stare ad effectum premissum et autem eisdem nota detur, pro cuius absentie tempore in eius locum et officium deputant presbiterum Jo. Antonium Vergiatum de cuius sufiicientia satis edocti fuerunt. Ita autem postquam presbiter Franchinus ipse redierit intelligatur esse in eo offido in quo in praesentialiter est.

1507
1 apr | I-Mfd | Cappella di Varese

Presbitero Johannantonio de Vergiate musice professori libras novem et soldom duodecim impr. pro remuneratione eius mercedis mensium trium videlicet apprilis madii et junii biscantandi et docendi pueros loco schanno venerabilis domini presbiteri Franchini Gaffuri etiam musice professori Capelle concinentium prefate fabrice in prefata ecclesia maiori quod per ipsos tres menses moram traxit ad cappellam domine Sancte Marie in Monte concinentium instituendam.

3 dic | I-Mfd | Cappella di Varese

Fiat debitor venerabilis dominus Franchinus de Gaffuris musice professor capelleque cantorum rector de libris vigintiquatour impr. occasione sallarii sui mensium trium videlicet aprilis maii et junii proxime preteritorum ad computum librarum octo impr. pro quolibet mense. Item fiat creditor venerabilis dominus presbiter Johannis Antonius de Vergiate ex dominis bischantoribus capelle cantorum prefate fabrice de libris novem et soldis duodecim impr. occasione sallarii sui additi pro mensibus tribus videlicet aprilis maij et junii quibus ipse dominus presbiter Johannis Antonius servivit prefate fabrice ad reguendum capellam cantorum loco prefati domini franchini gaffuri

1511
3 lug | I-Mfd | Ambrogio Garrufio vende tela al Duomo per le ante dell'organo

Ambrosio de gaffuris libras quondecim et soldos decem novem impr. occasione brachiarum septuaginta telle ultramontane datarum per dictum dominum Ambrosium prefate fabrice pro ponendo antis organi magni in prefata ecclesia maiori.

1522
3 lug | I-Mfd | Morte

die jovis tertio mensis jullii 1522. Cum dominus presbiter Franchinus de gaffuris musice professor ac magister cantorum Capelle prefate maioris Ecclesie de proximo suum diem clauserit extremum: vellent quoque prefati domini deputati de alio magistro prefate capelle providere ne prefata fabrica deffitiente opera prefati quondam domini presbiteri Franchini detrimentum patiatur comparuit infrascriptus dominus magister Mathias Flamengus requirens in locum prefati quondam domini presbiteri Franchini admiti debere. ldcirco prefati domini deputati habita prius informatione de moribus et vita dicti domini magistri Mathie attentaque sufficientia ipsius magistri Mathie elligerunt et elligunt dictum dominum magistrtìm Mathiam in magistrum cantorum prefate capelle loco dicti quondam domini presbiteri Franchini cum sallario dari solito dicto quondam domino presbitero Franchino spectantibus et hoc ab hodie in antea nsque ad eorum dominorum deputatorum beneplacitum.

1523
25 feb | I-Mfd | credito del fu FG dai mipoti Inzago

Quondam Dominus presbyter Franchinus de Gaffuris olim musice Professor debet dare die 25 Februarii L. 48 ss. 2 Joanni Antonio ac Joanni Ambrosio fratribus de Inzago eius heredibus Testamentariis Thesaurario in credito in isto folio 163. L. xlviii. – Contrascriptus quondam Dominus presbyter Franchinus debet habere die 25 Februarii L. 48 pro eius mercede docendi pueros musicam biscantantes in Ecclesia Mayori ac regendi capellam cantorum praedicte Ecclesie praeteritorum sex mensium anni 1522 proxime prateriti capitulo biscantorum, in debito in isto folio 249.